Alter S.A.: Zasady doboru i lokalizacji systemów detekcji gazów w obiektach

Stosowanie urządzeń wczesnego wykrywania i ostrzegania o powstałym zagrożeniu, wynikającym na skutek nagromadzenia się niedopuszczalnego stężenia gazów wybuchowych lub toksycznych, pozwala ostrzec o istniejącym zagrożeniu. Stacjonarne systemy detekcji gazu mają za zadanie zainicjowanie alarmu i ostrzeżenie personelu obiektu o powstałym zagrożeniu (jego rodzaju, miejscu występowania i skali). Systemy te nie tylko informują o niebezpieczeństwie, ale również mogą sterować różnymi urządzeniami wykonawczymi, np. mogą odciąć dopływ gazu do nieszczelnej instalacji gazowej, uruchomić wentylację, czy nawet wezwać jednostki straży pożarnej. Z tego względu bardzo istotne jest prawidłowe zaprojektowanie takiego systemu i odpowiednie rozmieszczenie detektorów gazu, by zapewniał on odpowiedni poziom ochrony.

Istotnym elementem jest sporządzenie oceny ryzyka, która pozwoli wyznaczyć potencjalne miejsca zagrożenia i wskazać najbardziej odpowiednie miejsca lokalizacji detektorów gazu. Przy ocenie ryzyka należy wziąć pod uwagę nie tylko potencjalne źródła wycieku gazu, ale również miejsca oddziaływania i obszary, w których gaz może ulec zapłonowi. Miejscem odziaływania jest powierzchnia, na której istnieje ryzyko pojawienia się stężenia gazu i zagrożenia zdrowia i życia ludzkiego. Obszarem zapłonu jest natomiast miejsce, w których gaz wraz ze źródłem zapłonu tworzy atmosferę wybuchową. Nie bez znaczenia jest zatem właściwa lokalizacja detektora gazu. Powinien on być tak umieszczony, aby stężenie gazu zostało wykryte zanim powstanie mieszanina niebezpieczna, czyli w miejscu najwyższych spodziewanych nagromadzeń gazu lub w strumieniu wentylacyjnym doprowadzającym gaz do czujnika z punktów najbardziej prawdopodobnych wypływów.

Sposób rozmieszczenia głowic powinien uwzględniać następujące czynniki:

• potencjalne źródła wypływu gazu,
• parametry fizyko-chemiczne gazu,
• charakter możliwego wypływu (naturalno-turbulentny lub strumieniowy),
• topografię pomieszczenia,
• rodzaj wentylacji (naturalna, mechaniczna), jej niezawodność i  możliwe zmiany natężenia i kierunku strumienia wentylacji,
• obecność źródeł ciepła,
• zmienność warunków klimatycznych,
• obecność gazów zakłócających,
• lokalizację potencjalnych źródeł zapłonu w przypadku gazów palnych (iskier elektrycznych, mechanicznych, otwartego ognia
  i elementów o wysokiej temperaturze),
• wyposażenie pomieszczenia (przegrody, sprzęty meble, itp.) mogące powodować powstawanie „martwych stref”, w których następuje kumulacja gazu.

W typowej kotłowni opalanej gazem czujniki eksplozymetryczne powinny być umieszczone po stronie wywiewowej strumienia wentylacji, po jego przejściu przez pomieszczenie, z uwzględnieniem strumieni termicznych tworzonych przez lokalne źródła ciepła. Należy unikać umieszczania czujników w bezpośrednim sąsiedztwie kanałów wywiewowych, ponieważ silne strumienie wentylacyjne mogą lokalnie obniżać stężenie gazu.

W kotłowni opalanej gazem ziemnym (metan) czujniki należy umieścić pod sufitem tak, aby powierzchnia wlotu gazu do czujnika znajdowała się w odległości 15-30cm od sufitu, a czujnik w odległości 1m od rzutu podstawy kotła na płaszczyznę sufitu. Nie zaleca się umieszczania czujników bezpośrednio nad kotłem, ponieważ oddziaływanie wysokiej temperatury może powodować nieuzasadnione alarmy i przedwczesne zużycie elementów detekcyjnych czujnika.

W kotłowniach opalanych gazem płynnym (propan-butan) czujniki należy umieścić po stronie wywiewowej wentylacji nad podłogą, tak aby powierzchnia wlotu gazu do czujnika znajdowała się na wysokości 15-30cm od podłogi, a czujnik w odległości 1m od boku kotła. W przypadku gdy istnieją wątpliwości co do dróg przemieszczania się gazu z miejsc prawdopodobnego wycieku, należy przeprowadzić próbę rozchodzenia się dymu w danych warunkach wentylacji i rozkładzie temperatur lub wyznaczyć kierunek i zwrot strumienia wentylacji w oparciu o pomiary anemometryczne. Jeżeli wynik analizy wskazuje na kilka miejsc potencjalnego gromadzenia się gazu lub występowanie opóźnień w pojawianiu się informacji o wypływie zależnie od źródła emisji, należy zastosować system wieloczujnikowy. Szczegółowe zalecenia co do rozmieszczania czujników gazów wybuchowych i tlenu można znaleźć w PN-EN 60079-29-2 (środowisko przemysłowe) oraz PN-EN 50244 (środowisko domowe), natomiast zalecenia co do rozmieszczania czujników gazów toksycznych zawarte są w PN-EN 45544-4 (środowisko przemysłowe) oraz PN-EN 50292 (środowisko domowe). Rozmieszczeniem głowic pomiarowo-detekcyjnych powinna zająć się osoba posiadająca odpowiednią wiedzę i doświadczenie.