NIK o smogu w Brukseli
fot. Najwyższa Izba Kontroli
To właściwe miejsce i właściwy czas na taką prezentację – powiedzieli przedstawiciele Komisji Europejskiej o wystąpieniu kontrolerów Najwyższej Izby Kontroli i Naczelnego Organu Kontroli Holandii (Algemene Rekenkamer) oraz Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, którzy przestawili w Brukseli raport z kontroli międzynarodowej, dotyczącej jakości powietrza Joint report on air quality. Europejscy urzędnicy podkreślili, że nie będzie lepszego momentu, aby wykorzystać ustalenia Najwyższych Organów Kontroli, niż właśnie teraz, w trakcie przygotowywania zmian w najważniejszych unijnych regulacjach, odnoszących się do jakości powietrza.
Prezentacja ustaleń miała miejsce podczas spotkania, którego gospodarzem była Dyrekcja Generalna ds. Środowiska Komisji Europejskiej. Kontrolerzy z Najwyższej Izby Kontroli i z Naczelnego Organu Kontroli Holandii (Algemene Rekenkamer) wraz z kontrolerami Europejskiego Trybunału Obrachunkowego zostali zaproszeni na ekspercką debatę na temat planowanych zmian w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Ambient Air Quality Directive).
Zanieczyszczenie powietrza jest przyczyną wielkich uszczerbków na zdrowiu obywateli UE. Co roku około 400 000 Europejczyków umiera przedwcześnie z powodu nadmiernego zanieczyszczenia powietrza takimi czynnikami jak pył zawieszony, dwutlenek azotu i ozon. Tymczasem obowiązujące w Unii przepisy prawa, określające dopuszczalne wartości stężenia czynników zanieczyszczenia w powietrzu mają już blisko 30 lat. Wydaje się, że nadeszła pora weryfikacji i przygotowywania zmian w najważniejszych unijnych regulacjach odnoszących się do jakości powietrza. Dlatego podsumowując dyskusję o wynikach kontroli międzynarodowej przedstawiciele Komisji Europejskiej podkreślali, iż publikacja raportu miała miejsce w najlepszym z możliwych momentów.
Tym bardziej, że zawiera on unikalne ustalenia. Po raz pierwszy podjęto się trak szerokiego badania. Kontrolę, nt. skuteczności działań na rzecz poprawy jakości powietrza, którą koordynowali Najwyższa Izba Kontroli wraz z Naczelnym Organem Kontroli Holandii (Algemene Rekenkamer), przeprowadzono w 14 krajach Europy oraz Izraelu. Joint report on air quality podsumowujący wyniki tego największego projektu międzynarodowego z zakresu ochrony środowiska w dotychczasowej historii EUROSAI, bazuje na audytach krajowych dotyczących jakości powietrza, przeprowadzonych w krajach uczestniczących w projekcie, oraz na działaniach ETO, który przeprowadził swój audyt w sześciu krajach europejskich (Belgia, Bułgaria, Czechy, Niemcy, Polska oraz Włochy).
Raport podkreśla, że nie ma możliwości wskazania „uniwersalnych” rozwiązań, które zapewnią poprawę jakości powietrza bez względu na występujące uwarunkowania (sytuację gospodarczą, warunki geograficzne i meteorologiczne, czy też skalę zanieczyszczenia). Kraje uczestniczące w audycie międzynarodowym stoją więc w obliczu znacząco różnych wyzwań związanych z zanieczyszczeniem powietrza (np. pod względem poziomów przekroczeń norm jakości powietrza, systemów zarządzania, wdrażanej polityki ochrony powietrza, jej finansowania oraz monitorowania zanieczyszczeń powietrza).
Ważne jest, że pomimo różnej sytuacji krajów uczestniczących w audycie międzynarodowym, ich mieszkańcy borykają się z tymi samymi problemami i często narażeni byli na negatywne oddziaływanie tych samych substancji występujących w otaczającym powietrzu, tj. pyłów zawieszonych (PM10, PM2,5), benzo(a)pirenu oraz dwutlenku azotu (NO2). Zdecydowanie najwyższe stężenia PM10 w 2016 r. odnotowane zostały w Macedonii, a następnie w Bułgarii oraz niestety w Polsce. Do najważniejszych źródeł zanieczyszczenia powietrza należały: transport, niska emisja (głównie emisja z sektora mieszkaniowego) oraz przemysł.
W Brukseli ustalenia raportu przedstawiciele NIK i NOK Holandii prezentowali także na spotkaniu z przedstawicielami organizacji pozarządowych oraz pozostałymi interesariuszami, m.in. Client Earth, WWF oraz Bankiem Światowym. Podczas spotkania przedstawiono najważniejsze wyniki kontroli i dyskutowano na temat rozwiązań służących poprawie jakości powietrza w poszczególnych krajach objętych audytem międzynarodowym.
Działania na rzecz jakości powietrza nad Polską i Europą są przedmiotem szczególnej dbałości Najwyższej Izby Kontroli. Zanieczyszczenie powietrza jest bowiem jednym z najpoważniejszych problemów, który dotyka polskie i europejskie społeczeństwo. Z tego też powodu Najwyższa Izba Kontroli nie tylko włącza się w działania propagujące wiedzę na ten temat, ale też pierwsza inicjuje akcje społeczne. - Raporty NIK nie pozostawiają złudzeń - potrzebne są natychmiastowe działania na rzecz poprawy jakości powietrza w naszym kraju. Dlatego Najwyższa Izba Kontroli zdecydowała się rozpocząć akcję edukacyjną wśród Polaków i promować także oddolnie ochronę czystego powietrza. Chodzi o podniesienie świadomości społecznej dotyczącej zagrożeń wynikających z życia w smogu - podkreśla Prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski, który był inicjatorem m.in. akcji edukacyjnej Wspólnie na rzecz czystego powietrza
Oprócz cyklicznych raportów o stanie jakości powietrza i ocenach działań mających na celu poprawę jego stanu, bezpośrednich spotkań z mieszkańcami poszczególnych regionów, NIK w walce o czyste powietrze i zdrowie Polaków wykorzystuje także wszelkie dostępne środki elektroniczne. W NIK powstał m.in. specjalny film przygotowany przez NIK film, który ma uświadomić widzom jak zła jest jakość powietrza. – Będziemy podejmować wszelkie możliwe działania, aby z tym problemem walczyć – podsumowuje Prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski.
